نفقه زن بر شوهر واجب است یعنى قانونا و شرعا مرد موظف است کلیه مخارج خانواده را از قبیل خوراک و پوشاک و مسکن و حتى پول دکتر و دوا را تامین کند.و در صورت امتناع یا کوتاهى شرعا و قانونا موردبازخواست قرار خواهد گرفت.
زن و بچه،نیست و ندارم سرشان نمى شود،به هر حال میخواهند.وخواسته هایشان حد و انتها ندارد.حس رقابت و چشم و همچشمى در آنان بسیار قوى است.بدین جهت مرد نمى تواند و صلاح هم نیست که بدون قیدو شرط مطیع خواسته هایشان باشد.
مرد خردمند و با تدبیر حساب خرج و دخل خانواده را به طور دقیق میکند.اشیاء و لوازم زندگى را به نسبت لزوم و احتیاج درجه بندى میکند.
حوائج ضرورى زندگى مانند خوراک و پوشاک را بر سایر چیزها مقدم میدارد.مقدارى از درآمدش را براى حوادث روزگار از قبیل بیمارى وبیکارى و کسادى کنار میگذارد.
مقدارى از آن را براى اجاره یا خرید خانه ذخیره میکند.به فکرپول آب و برق و تلفن و مالیات و شهریه بچه ها نیز هست.اسباب و اثاث ضرورى زندگى را نیز در نظر میگیرد.آنگاه درآمدش را با رعایت الاهم فالاهم بر آنها تقسیم میکند.از اسراف و تبذیر خوددارى میکند.
سعى میکند پایش را از گلیم خویش درازتر نکند.هر خانواده اى که دخل و خرجشان حساب داشته باشد.و با عقل و تدبیر و رعایت اقتصادخرج کنند نه تنها دچار قرض و ورشکست نخواهند شد بلکه به زودى زندگى آبرومند و نسبتا خوبى پیدا خواهند کرد.
خداوند کریم اقتصاد و میانه روى را از علائم ایمان شمرده در قرآن مجید مى فرماید:کسانى که چون خرج کنند اسراف نکنند و بخل نورزند و میان این دو معتدل باشند (1) .
امام صادق (ع) فرمود:من براى کسى که اقتصاد را رعایت کندضامن مى شوم که فقیر نشود (2) .
امام صادق (ع) فرمود:چهار دسته مردم دعایشان به هدف اجابت نخواهد رسید.یکى از آنها کسى است که مالش را بیهوده تلف کند آنگاه بگوید:خدایا روزى مرا برسان.پس خدا میفرماید: مگر به تو دستور ندادم که اقتصاد را رعایت کنى؟ (3)
عبد الله بن ابان میگوید:از موسى بن جعفر (ع) راجع به انفاق برخانواده سؤال کردم.فرمود: اسراف و تنگ گیرى هر دو مکروه هستند.
میانه روى را نباید از دست داد (4) .
مرد خردمند و عاقبت اندیش حتى القوه از قرض و نسیه خوددارى میکند.و براى مصارف غیر ضرورى خودش را به وام نمى اندازد.
اقتصادى که بر پایه وامهاى بانکها و سایر مؤسسات استوار باشد شرعا وعقلا پسندیده نیست.
خرید اشیاء قسطى گر چه ممکن است ظاهر زندگى را زیبا گردانداما خوشى و آسایش را از خانواده سلب میکند.خانه قسطى،فرش قسطى،یخچال قسطى،بخارى قسطى،اتومبیل قسطى،تلفن قسطى،تلویزیون قسطى،ووووو این هم شد زندگى؟!آخر چه لزومى دارد که انسان اشیاءغیر ضرورى را به قیمتهاى گزاف بخرد و مقدارى از درآمدش را به صندوق بانکها و سایر مؤسسات بریزد؟آیا بهتر و عقلایى تر نیست که قدرى صبر کند تا اوضاع اقتصادیش بهتر شود و همان اجناس را با قیمت ارزانتر به طور نقد خریدارى کند؟
درست است که پول پیدا کردن خیلى در زندگى انسان تاثیر داردلیکن علم معاش و راه خرج کردن خیلى از آن مهمتر میباشد.بسیارندخانواده هایى که با وجود درآمد خوب همیشه گرفتار و مقروضند و به اصطلاح همیشه هشتشان گرو نهشان مى باشد.بر عکس،بسیارى ازخانواده ها با اینکه درآمد فوق العاده اى ندارند اما وضعشان از هر جهت خوب و آبرومند است و در کمال رفاه و آسایش زندگى میکنند.تفاوت این دو دسته در تدبیر زندگى و علم معاش مى باشد.
بنابراین صلاح خانواده در اینست که مرد با عقل و احتیاط یاشخصا امور اقتصادى منزل را بر عهده بگیرد و اگر خرید و فروش دست دیگرى است به کار او نظارت داشته باشد.
در خاتمه تذکر این مطلب لازم است که گر چه رعایت اقتصاد کارى خوب و به صلاح خانواده است لیکن سختگیرى هم خوب نیست.اگروضع مالى مرد خوب است باید در مخارج اهل و عیالش توسعه بدهد.به مقدار توانائى خویش لباس و خوراک خوب و منزل راحت برایش تهیه کند.
مال و ثروت براى خرج کردن و تامین مخارج زندگى است نه براى جمع کردن و باقى گذاشتن.باید آثار و علائم مال و ثروت در زندگى انسان و خوراک و پوشاک خانواده اش نمایان باشد.آخر چه فائده اى دارد که مرد شبانه روز زحمت بکشد و به خودش و خانواده اش سختى بدهد واموالى را روى هم بگذارد و از این دنیا برود؟!مادامیکه زنده است زن و فرزندش آرزوى یک لباس زیبا و یک خوراک خوب داشته باشند و ازکمبود مواد غذایى همیشه بیمار و رنجور باشند لیکن بعد از مرگش درتقسیم اموال به سر و کله یکدیگر بزنند؟!اگر خدا به انسان نعمت داده بایدبه همان نسبت در مخارج خانواده اش توسعه بدهد.غذا و لباس خوب برایشان تهیه کند.به مقدار توانایى خویش در هر فصلى میوه هاى آن فصل را در اختیارشان بگذارد.
پیغمبر اسلام (ص) فرمود:از ما نیست کسى که از جهت مال وثروت در وسعت باشد لیکن بر اهل و عیالش سخت بگیرد (5) .
موسى بن جعفر (ع) فرمود:عیال مرد اسیران او هستند.پس هر کس خدا به او نعمتى داده باید در مخارج اسیرانش توسعه بدهد و الاممکن است نعمتهایش گرفته شود (6) .
امام رضا (ع) فرمود:سزاوار است مرد در مخارج اهل و عیالش توسعه دهد تا منتظر مرگش نباشند (7) .
امیر المؤمنین (ع) فرمود:هر جمعه براى اهل و عیالتان میوه تهیه کنید تا به فرا رسیدن جمعه خوشنود گردند (8) .

پی‌نوشت‌ها:

1-فرقان آیه 67
2-وسائل ج 15 ص 258
3-وسائل ج 15 ص 261
4-وسائل ج 15 ص 261
5-مستدرک ج 2 ص 643
6-بحار ج 104 ص 69
7-وسائل ج 15 ص 249
8-بحار ج 104 ص 73